MUSTAFA KEMAL ATATÜRK VE TÜRK DÜNYASI VİZYONU

Özet

Geçmişten günümüze “Orta Asya-Türkistan’’ olarak adlandırılan coğrafya, taşıdığı ortak kültür-medeniyet ve etnolojik açıdan kaynaklarda her zaman ilk Türk illeri olarak görülmüş ve bu bölgeye ayrı bir önem atfedilmiştir. Tarihi ve stratejik derinliği olan bu coğrafya Atatürk’ün de bilinçaltında daima yerini korumuş ve bu kadim topraklar için adım adım makul-mantıklı politikalar izlemiştir. O, Anadolu Türkleri ile Türk dünyası arasındaki manevi bağların her zaman sağlam olmasına ve unutturulmaması gerektiğine inanıyordu. Bu öğelerin başında gelen milli kültür ise esasında ortak bir tarih bilinci ile dil tezlerinin yayılarak geliştirilmesi demekti. Atatürk bu alanlarda yapılacak çalışmalar için iki ana unsura özellikle dikkat çekmiş; birincisi öncelikle Anadolu dâhilinde milli bir şuurun benimsenmesi, ikincisi de dış Türkler ile dil-kültür birliğinin sağlanmasıdır. Türk Dünyası birlik fikirlerinin temeli esasında Atatürk’ten önce de bazı önemli Türk aydınları tarafından dile getirilmişti. Bu birlik fikri bilhassa İkinci Meşrutiyet (1908) ile başlamış ve Balkan Savaşlarında vücut bularak o günden bugüne büyüyerek yeni oluşumlara kapı açmıştır. Konjonktür gereği öncelikle dış Türkler ile kültürel bir bağ kurmayı uygun gören Mustafa Kemal, nitekim bu vizyonel düşüncesinin somut getirisini Kurtuluş Savaşında görmüştür. Yani Bolşevikler ile diplomatik bağları koparmadan hem o bölgeden hem de Türk dünyasından maddi-manevi destek almayı başarmıştır. Bu manada Atatürk, Türk birliği fikrini zamana yayarak dönemin koşullarına göre hareket etmiş, özellikle ortak dil-tarih ve kültür alanındaki çalışmalar ile kaybolmaya yüz tutmuş bağların tekrar canlanması için çaba sarf etmiştir. Bu makalede Atatürk’ün Türk dünyasının siyasi ve kültürel birliğine bakışı ile geleceğe dair altyapısını oluşturmaya çalıştığı projelerin içeriği taranan literatür ve arşiv verileri ışığında genel bir çerçevede incelenecektir.