17. YÜZYILIN İKİNCİ YARISINA AİT BİR HAZİNE DEFTERİ

Özet

Osmanlı Devleti’nin hazinesi Birun ve Enderun hazinesi olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Bu hazinelere gelen gelirler ve hazineden çıkan giderler kayıt altına alınırdı. Kayıtlar düzenli olarak defterlere kaydedilirdi. Bu çalışmada da hazineye ait bir defter incelenecektir. Defter 17. yüzyılın ikinci yarısına aittir ve IV. Mehmed döneminde tutulmuştur.  Defterin içeriğine bakıldığında farklı farklı içeriklere sahip kayıtların bir araya getirildiği anlaşılmıştır. Defterin 3 ve 16 sayfaları muhallefattan gelip hazineye aktarılan malların listelerin tutulduğu anlaşılmıştır. Defterin bu kısmı tarafımızdan başka bir makalede yayınlanmıştır. Defterin 18 ila 35. Sayfaları ise genel olarak hazine harcamalarının dökümlerinin olduğu bir içeriğe sahiptir. Bunun yanında çeşitli ihsanların, para dolu sandıkların, padişaha ait eşyaların, yeni yaptırılan eşyaların, satın alınan eşyaların, saraydan at alanların listesinin olduğu kayıtlar bu defterin içeriğini oluşturmaktadır. Bu bakımdan defterde, hazine gelirlerine dair para anlamında periyodik bilgilerin var olduğu kayıtlar yoktur. Defterde tarihi süreç anlamında da tutarlılık yoktur. Diğer yandan defterin bazı sayfalarında kaydı tutulan verilerin üzeri çizilmiştir. Defterde konu bütünlüğü de bulunmamaktadır. Bu gibi sebeplerden defterin bir müsvedde defter olabileceği düşünülmektedir. Defterin içersindeki veriler Osmanlı hazinesinin yapısı, işleyişi açısından ve dönemin pek çok eşyası ile ilgili bilgi vermesinden ötürü Osmanlı sosyo ekonomik tarihi ve kültür tarihi araştırmaları bakımından önemli veriler sağlamaktadır. Çalışmanın yapılabilmesi için T.C Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi’nden temin edilmiştir. Çalışmanın yapılabilmesi için öncelikle defter trankript edilmiştir. Sonrasında da elde edilen veriler belirli başlıklar altında değerlendirilmiştir. Transkript edilen metin ekler kısmı da defterin tutuluş şekli ve içeriğini birebir okuyucuya gösterebilmek için çalışmanın sonuna eklenmiştir. Böylelikle yapılan çalışmanın alanına katkı sağlaması amaçlanmaktadır ve umulmaktadır.