MUFTİ OF KARAHİSARISÂHİB HÜSEYİN EFENDİZÂDE ES-SEYYİD ABDULLAH VEHBİ EFENDİ
Özet Görüntüleme: 137
/ 
PDF İndirme: 87
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.8186375Anahtar Kelimeler:
Osmanlı Devleti, İlmiye Sınıfı, Karahisarısâhib, Şeyh Hüseyin Efendi, Müftü Abdullah Vehbi EfendiÖzet
Osmanlı devlet teşkilatının ilmiye sınıfına mensup Müftü Abdullah Vehbi Efendi ve ailesi bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Kayıtlarda “es-seyyid” olarak geçen bu ailenin Medine kökenli olduğu varsayılmaktadır. Müftü Abdullah Vehbi Efendi’nin babası Hüseyin Efendi Karahisarısâhib’te Nakîbuleşraf Kaymakamlığı’nın yanında kendisine tahsis edilen tekkede halvetî şeyhi olarak görev yapmıştır. Bu tekkenin daha sonra medreseye dönüştürüldüğü ve "Dağ Medresesi" olarak meşhur olduğu bilinmektedir. Oğul Abdullah Vehbi Efendi ise aynı yerde müftü, müderris, câbî gibi önemli görevlerde bulunmuştur. Torun Mehmet Vahid Efendi de müderris olup şehrin eğitim kurumlarından Alaca Medrese’de görev yapmıştır. Bunlar muhtelif tarihlerde vefat etmişler ve Akmescit Camii haziresine defnedilmişlerdir. Küreselleşen günümüz dünasında “öteki” ile birlikte yaşamanın kaçınılmaz olması, deneyimlerinden istifade edilmesi noktasında Osmanlı devletini, sadece Müslümanlar için değil aynı zamanda tüm insanlık için de önemli hale getirmiştir. Bundan dolayı Osmanlı Devleti’nin yıkılışa doğru gittiği bir dönemde devlet teşkilatının üç önemli meslek grubundan birini oluşturan ilmiye sınıfının durumunun aydınlatılması önemle üzerinde durulması gereken hususlardan olmalıdır. Daha önce konuyla ilgili muhtelif araştırmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar daha çok ilgili şer‘iyye sicillerinden hareketle oluşturulmuştur. Biz de bahsi geçen kayıtlardan istifade etmekle birlikte ailenin torunlarından bir akademisyenin çalışmamıza yazar olarak destek vermiş olması konuyla ilgili daha özel verilere ulaşmamıza vesile olmuştur. Bu durumun getirdiği bir sonuç olarak aileyle ilgili bazı kayıt, kalıntı ve rivayetleri elde etme imkânı ortaya çıkmıştır. Bunlar Şeyh Hüseyin Efendi’nin mezar taşı, aileye ait mesken-medrese yerleşkesinde yer alan çeşme kitabesi ve içerisinde oğul Mehmet Vahid Efendi’nin şiirlerinin yer aldığı bir divandır. Çalışmamız analiz ve sentez yöntemiyle oluşturulmuş olup, araştırmamızın vücuda getirilmesi için sicillerinden, ilgili araştırmalardan ve sözünü ettiğimiz kalıntılardan faydalanılmıştır. Bahsi geçen eserlerden hareketle yapılan bu çalışmayla, sözünü ettiğimiz kalıntılar ilim âlemine kazandırılmıştır.
Referanslar
Âli, Gelibolulu Mustafa. Nushatü’s-Selâtin. İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları, Çerçi, F., 2015.
Aslan, Nasi. “Osmanlı İlmiye Teşkilatının Bozulmasına Dönük Bir Eleştiri:Sinobî Abdullah Ahdî Örneği”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 19/1 (2019), 221–239.
Atay, Hüseyin. Osmanlılar’da Yüksek Din Eğitimi (Medrese Programları-İcâzet Nâmeler Islahat Hareketleri ). İstanbul: 1983.
Atik, Kayhan. “XVII. Yüzyıl Osmanlı Aydınlarına Göre İlmiye Teşkilatındaki Çözülmeye İlişkin Tespit ve Teklifler”. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 14 (2000), 31–54.
Bakı, Edip Ali. XVII-XIX’uncu Yüzyıl Şairlerinden Mehmet Fevzi. Afyon: 1945.
Buzpınar, Ş. Tufan. “Nakîbuleşrâf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisipedisi. 32/322–324. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Çadırcı, Musa. Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapıları. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1991.
Çelik, Kürşat. “565 Numaralı Karahisar-ı Sahib Şer ‘Iyye Sicili’nin Tanıtımı ve Fihristi 1839-1840 (H. 1255-1256)”. Turkish Studies 4/3 (2009), 550–582.
Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları, 1993.
Ergün, Mehmet Özgür. 653 Numaralı Karahisar-ı Sahib Şer‘iyye Sicili. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
Gök, Nurşen. III. Selim Döneminde Afyonkarahisar’ın Sosyal ve İktisadi Tarihi (1789-1808). Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1998.
Gönçer, Süleyman. Afyon İli Tarihi. İstanbul: 1991.
Güneş, Mehmet. “1822-1830 Yılları Arasında Afyon’da İlmiye Sınıfına Mensup Yöneticiler”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 3/1 (2001), 91–104.
Hülagü, M. Metin. “Osmanlı Devletinde Güherçile Üretimi ve Kayseri Güherçile Fabrikası”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 11 (2001), 73–93.
İlgar, Yusuf. Karahisar-ı Sahip Sancağı Müftîlik Kurumu ve Afyonkarahisar Müftîleri. İstanbul: Eramat Matbaacılık, 1992.
İpşirli, Mehmet. “Câbî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/529–530. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
İpşirli, Mehmet. “İlmiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/141–145. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
İpşirli, Mehmet. “Osmanlı İlmiye Mesleği Hakkında Gözlemler (XVI-XVII.Asırlar)”. Osmanlı Araştırmaları-The Journal of Ottoman 7/8 (1988), 270–285.
Kara, Ahmet Sinan. Osmanlı Devleti’nin Son Yüzyılında Müftülük: Müftülerin Eğitim, Tayin, Azl ve Sosyalki Konumlandırmaları / Geçen Yüzyılın Osmanlı Müftüleri: Osmanlı Devleti’nin Eğitimi, Tayini, Görevden Alınması ve Görevden Alınması, Sosyal Hayattaki Pozisyonları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
Karazeybek, Mustafa vd. Afyonkarahisar Vakıf Eserleri. Afyon: Akü Yayını, 2005.
Kargı, Kadir. Karahisar-ı Sahib Kazasına Ait 1692 Numaralı Nüfus Defteri ve Değerlendirilmesi (H.1254/M.1838-1839). Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
Küçükaşcı, Mustafa Sabri. “Seyyid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/40–43. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
Mert, Özcan. “Âyan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/195–198. İstanbul, 1991.
Örenç, Ali Fuat. “Mutasarrıf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/377–379. İstanbul: TDV Yayınları, 2020.
Özdemir, Üzeyir. 1817-1818 M. (1233 H.) Tarih ve 561 Numaralı Afyon Şer’iyye Sicili /1817-1818 M. (1233 H.). Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
Özkaya, Yücel. “Mütesellim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/203–204. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: MEB Yayınları, 1993.
Sarı, Mehmet. “Afyonkarahisarlı Alimler, Şairler ve Yazarlar”. Afyonkarahisar Kütüğü. 3–32. Afyonkarahisar: Akü Yayını, 2001.
Soysal, Mehmet. 557 Numaralı Afyon Karahisâr-ı Sâhib Sancağı Şer’iyye Sicili. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2005.
Uğur, Yunus. “Şer’iyye Sicilleri”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 39/8–11. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
Ünal, Mehmet Ali. Osmanlı Müesseseleri Tarihi. Isparta: 1997.
Üyümez, Mevlüt vd. Afyonkarahisar Camileri. Afyonkarahisar: ts.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay., 1998.
Uzundal, Edip. 562 No’lu Şer’iyye Siciline Göre Karahisar-ı Sâhib Sancağı (Belge Özetleri ve Değerlendirme). Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
Karahisâr-ı Sâhib Sancağı Şer’îye Sicil Defteri (1210). İSAM, ts.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 NEW ERA INTERNATIONAL JOURNAL OF INTERDISCIPLINARY SOCIAL RESEARCHES
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
