YAŞAM DÖNGÜSÜ RITÜELLERI: İSLAMI DEĞERLERIN ULUSAL GELENEKLERLE ENTEGRASYONU

Özet

Bu makale, İslamî değerler ile yerli geleneklerin etkileşimi sonucu Orta Asya’da yaşam döngüsü ritüellerinin dönüşümünü incelemektedir. Bölgedeki İslam’ın tarihî yayılımı ele alınarak, Maverannahr’ın Araplar tarafından fethedilmesi sürecinde karşılaşılan zorluklar ve dinin yayılması için kullanılan yöntemler, özellikle İslam hukukunun (fıkıh) yerel geleneklere entegrasyonu vurgulanmaktadır. Bu süreç, nüfusun kademeli şekilde İslamlaşmasına yol açarken, bölgeye özgü kültürel özelliklerin korunmasını sağlamıştır. Tartışmada, eşitlik ve hoşgörü gibi İslam’ın evrensel ilkeleri vurgulanarak, farklı etnik gruplar arasında toplumsal uyumun teşvik edildiği belirtilmiştir. Ayrıca, yerel âlimlerin İslamî değerleri mevcut geleneklere uyarlamadaki kritik rolü de ele alınmakta; evlilik ve yas ritüelleri gibi uygulamaların dinî normlarla yerel pratikleri nasıl harmanladığı açıklanmaktadır. Makale ayrıca, bu değişimlerin sosyo-politik ve kültürel etkilerini değerlendirerek, İslam’ın Orta Asya halklarının ulusal zihniyeti ve kimliği üzerindeki kalıcı etkisini ortaya koymaktadır. İslam bayramlarının bölgesel festivallerle örtüşmesi ve Zerdüştî uygulamaların İslamî bir bakış açısıyla yeniden yorumlanması gibi örnekler sunulmaktadır. Çalışmanın sonucunda, yaşam döngüsü ritüellerinin kültürel dönüşümlere sürekli uyum sağlayan dinamik sosyal yapılar olduğu sonucuna varılmaktadır. Bu etkileşim, evrensel İslam ilkeleri ile bölgesel özellikler arasında denge kuran özgün bir “Orta Asya İslamı”nın oluşmasına katkıda bulunmuştur. Makalede, Narşahî, Birunî ve Barthold gibi tarihî kaynakların incelenmesi yoluyla İslam’ın Orta Asya’da yayılımı ve entegrasyonu ele alınmakta; ritüellerin, geleneklerin ve dönüşümlerinin analiziyle İslamî değerler ile yerel geleneklerin sentezi anlaşılmaya çalışılmaktadır.