EBU’L-HASEN EL-MÂVERDÎ’NİN HİLAFET KURAMINDA DEVLET VE HALİFE

Özet

Ebu’l-Hasen El-Mâverdî (450/974-1058) hicrî IV. yüzyılın son çeyreği ile V. yüzyılın ilk yarısında yaşamış, Şâfiî mezhebine mensup önemli bir fakih ve siyaset adamıdır. Daha önce kelam ilmi çerçevesinde sınırlı biçimde ele alınan siyaset teorisi ve devlet idaresi meselesini, İslam düşünce tarihinde ilk defa müstakil bir konu olarak el-Ahkâmü’s-Sultâniyye adlı eseriyle sistematik biçimde incelemiştir. Mâverdî, siyasal düşüncelerini sadece hukukî değil, aynı zamanda ahlaki bir zemin üzerine inşa etmiştir. Dahası Mâverdî bu yönüyle Edebü’d-dünyâ ve’d-dîn, Teshîlü’n-nazar ve ta’cîlü’z-zafer ve Nâsihatü’l-mülûk gibi eserlerinde siyasetle ahlak arasında kurduğu ilişkiyi ayrıntılı biçimde ortaya koymuştur. Sünnî siyaset düşüncesinde önemli bir yere sahip olan Mâverdî’nin fikirlerinin şekillenmesinde, dönemin Abbâsî halifeleri ile bölgesel emirler arasında yürüttüğü elçilik görevleri ve halifeye yaptığı danışmanlıkların katkısı olmuştur. Bu çalışmada, Mâverdî’nin hilafet tasavvuru, özellikle el-Ahkâmü’s-Sultâniyye adlı eseri merkeze alınarak devlet ve halife ekseninde ele alınacaktır. Mâverdî’nin siyaset teorisine yönelik yaklaşımları, sadece yaşadığı döneme değil, kamu hukuku bağlamında ortaya koyduğu ilkeler sayesinde modern devlet yapıları ve kurumlarının şekillenmesinde de etkili olmuştur.