TÜRKİYE’DE ÇAĞDAŞ PEDAGOJİ VE DİDAKTİK BİLİMİNİN ÖNCÜLERİNDEN SELİM SABİT EFENDİ

Özet

Osmanlı Devleti'nin son yüzyılında öğretmenlik, öğretim üyeliği, yöneticilik ve komisyon üyeliği gibi birçok görevde bulunan Selim Sabit Efendi (1829-1910), bunun yanı sıra eğitim ve öğretimle ilgili birçok eser kaleme almıştır. Eğitim ve öğretimle ilgili bu deneyim ve eserleri, düşünüre ilk çağdaş Türk pedagog kimliğini kazandırmaktadır. Bu araştırmada Selim Sabit Efendi'nin Türkiye'deki eğitim ve didaktik biliminin gelişimine yaptığı katkıları ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu amaçla düşünürün Öğretmenlerin el kitabı anlamına gelen "Rehnuma-i Muallimin" adlı eseri doküman analizi tekniğiyle incelenmiştir. Bu analiz ve incelemelerden elde edilen tespitler ve sonuçlar şunlardır: Rehnuma-i Muallimin kitabı, okul kuruluş sistemleri, sınıf ve şube tasnifi, ders içeriği ve derslerin düzenlenmesi, ilkokuma yazma öğretimi, yönetmelikler, okul yönetimi, eğitim-öğretim yöntemleri ve öğretmen niteliklerini kapsayan didaktik bir eserdir. Ayrıca eğitim programının birçok unsurunu da içermektedir. Bu kitap, öğretimle ilgili "usûl-i cedid" (yeni yöntemler) ve genel öğretim ilkeleri açısından Türkiye'nin ilk didaktik (öğretim bilimi) kitabı olarak kabul edilebilir. Ayrıca Rehnuma-i Muallimin kitabı, öğretim ilke ve yöntemleri, eğitimde program geliştirme, eğitim programları ve öğretim ve eğitimde ölçme ve değerlendirme gibi ders içeriklerini de içerdiği için, eğitim programları ve öğretim disiplini ile çağdaş eğitim programlarının öncülü olarak değerlendirilebilir. Sonuç olarak, tüm bu katkılarıyla çağdaş Türk eğitimcileri arasında öncü rolüyle dikkat çeken Selim Sabit Efendi, Rönesans'ın etkisiyle o dönemde Avrupa'da popüler olan pedagojik bilgileri Osmanlı'ya aktarmak ve uygulamada liderlik etmekle öne çıkmaktadır. Kitabın en önemli sınırlılığı ise Doğu ve Batı'nın sentezini yansıtan, yerel ve küresel dengeye önem veren, özgün bir pedagojik ve didaktik model sunamamasıdır.