ENDÜSTRİYEL MİRAS KAVRAMI ÇERÇEVESİNDE ENDÜSTRİYEL MİRASIN YENİDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

Özet

Endüstri yapılarının öneminin fark edilmesi, onların bir miras olarak algılanmalarıyla mümkün olmuştur. Mirasın zaman içerisinde, kültürel anlamındaki genişlemesi, “endüstri mirası” kavramını ortaya çıkarmıştır. Son yıllarda endüstriyel mirasa gösterilen ilginin kökeninde, teknolojik gelişmelere duyulan merak yatmaktadır. Endüstri yapıları, içinde üretim gerçekleştirilen, mekanik donanımları olan, strüktürü ve hatta zamanla çalışanların yarattığı yaşam biçimiyle, insan ve kent belleğinde yer alan önemli miraslardır. Ancak mimarlık tarihindeki önemi, geçmişle olan bağları ve taşıdıkları tarihi değere rağmen, bu yapılar diğer tarihi yapılara göre uzun yıllar mimari açıdan dikkate alınmamışlar ve işlevsiz kalarak unutulmaya yüz tutmuşlardır. Sanayi tesisleri, fabrikalar, elektrik santralleri, tren garları endüstri mirasının önemli örnekleridir. Bu yapılar mimari özellikleri ve tasarım ölçütleri açısından yapıldığı dönemin teknolojisini anlatmaktadırlar. Tümüyle ayakta kalmayı başaran endüstri yapılarının öncelikle mimarisi daha sonra içlerindeki makine ve donanımların her biri birer endüstri mirasıdır. Bu mirasın bir hikâyesi ve temeli vardır. Buradan alınacak her detay insanların geçmiş yaşantısını anlatırken, aynı zamanda geleceğe dair ipuçları vermektedir. Bu yapılar büyüklüklerinden ve belirgin mimari özelliklerinden dolayı çevresel algıyı etkilemekte, sağlam strüktürel yapılarından ötürü de iç mekânlarında değişiklik yapmaya olanak veren esnekliktedirler. Dünyadaki tarihi endüstri yapıları incelendiğinde, genellikle sanat ve kültür mekânları olarak yeniden değerlendirildikleri görülmektedir. Bunun sebebi bu yapıların öncelikle mimari olarak, sanat ve gösteri mekânları için uygun bir ortam yaratmalarıdır. Ayrıca strüktürel yapıları, geniş ve ferah iç mekânları, yüksek duvar ve geniş pencereleri ile esnek bir kullanıma da olanak sağlamaktadırlar. Dünyadan ve Türkiye’den örnekler incelendiğinde geçmişin fabrikalarının zamanla birer birer sanat ve kültür merkezine dönüştükleri görülmektedir. Bu çalışma ile tarih yapıların yeniden işlevlendirilmesi kapsamında, yeni işlev kazandırılmış mekan örnekleri üzerinden analiz yapılması sağlanabilecektir. Ayrıca çalışmanın amacı, yeniden işlevlendirme için gerekli olabilecek yapısal veriler dikkate alınarak, ülkemizde bu yönde yapılan çalışmaların artırılmasını ve tarihi yapıların bu yönde değerlendirilerek yeniden kullanıma kazandırılmasını sağlamaktır.