ÇÖZGÜ BOYAMA – DESENLENDİRME TEKNİKLERİNDEN İKATA GENEL BİR BAKIŞ: MÜZELERDE YER ALAN ÖRNEKLER

Özet

Dokuma kumaşlar dokuma işlemi bittikten sonra veya dokuma işlemi sürecinde desenlendirilmektedir. İkat kumaşlar ise dokuma işlemi başlamadan ipliklerin desenlendirilme tekniğidir. Yalnızca çözgü, atkı veya hem çözgü-hem atkı iplikleri dokuma işleminden önce hazırlık aşamasında boyanarak desenlendirilir. Boyamak istemediğimiz motif kenarları veya içleri desene göre iplik ile bağlanır veya mumlama tekniği ile kapatılıp açıkta kalan yerler boyanır. İkat kumaşların başlangıç tarihi ve çıkış bölgesi kesin olarak belli değildir. Ama genel olarak boyama tekniği iplik ile sararak bağlayıp boyamaktır. Günümüzde bir zanaat (geleneksel el üretimi) olarak Özbekistan, Endonezya, Hindistan, Türkiye ve İran gibi ülkelerde üretimi sürdürülmektedir. Çalışma kapsamında ikat tekniği tanımlanmış ve tarihçesi araştırılırken dünyadaki farklı müzelerden yararlanılmıştır. Yerinde araştırma yapılabilen Türkiye ve İran’daki ikat atölyelerinde ise giderek sözlü görüşmeler ve araştırmalar yapılmıştır. Özbekistan ve Endonezya ikatları ile ilgili kütüphane araştırması yapılarak ikat desenlendirme ve boyaması ile ilgili ülkelerin bağlama-boyama tekniğinde kullanılan farklılıklar ve benzerlikler ele alınmıştır. Böylelikle ikat tekniğine ilişkin genel bir bakış açısı sağlanmıştır. Çalışmanın devamında ikat tekniğinin uygulama çeşitleri ve boyama teknikleri ele alınmıştır. Bu çerçevede dört değişik uygulama ile çözgü ikat, atkı ikat, çözgü-atkı ikat ve kadife ikat teknikleri irdelenmiştir.  Araştırmalar sırasında çözgü ikatın daha fazla uygulanmakta olduğu görülmüştür. Diğer uygulamalar zor ve zaman alıcı aşamalardan oluştuğu için daha az yapılmaktadır.