TÜRK EĞİTİM SİSTEMİ TEFTİŞ UYGULAMALARINDA CUMHURİYET DÖNEMİYLE YAŞANAN DEĞİŞİMLER

Özet

Bu araştırmanın amacı, Cumhuriyet dönemiyle birlikte eğitim sistemimizde teftiş anlayışında ve uygulamalarında görülen değişimleri ortaya koymak, bu değişimler ışığında Osmanlının son dönemlerinde ve Cumhuriyetin başlarındaki eğitim ve öğretime ilişkin genel durum hakkında bilgiler vererek, eğitim sistemindeki teftiş anlayışı ve uygulamalarındaki değişimlere dikkat çekerek günümüz eğitim sistemine ışık tutmaktır. Bu amacı gerçekleştirmeye yönelik olarak öncelikle Cumhuriyeti kuran temel değerler incelenmiş ve bu değerler bağlamında eğitime verilen önem üzerinde durulmuştur. Sonrasında ise, Cumhuriyet ile birlikte genelde eğitim sisteminde, özelde ise eğitimde teftiş sisteminde yapılan değişim çalışmaları irdelenerek ilgili alanyazın taranmıştır. Bu bağlamda araştırma, evren hakkında genel yargıya varmak amacıyla evrenin tümü ya da ondan alınacak bir grup örnek ya da örneklem üzerinden yapılan tarama düzenlemelerinden olan genel tarama modeliyle yapılmıştır. Araştırma sonucunda; teftiş kavramına Osmanlı Devleti’nde ilk defa Tanzimat Döneminde rastlandığı, Tanzimat öncesi dönemde ise, medreselerdeki uygulamaların kontrol edilerek bir şekilde teftiş edildiği görülmüştür. Osmanlı devletinin son dönemlerinde yayımlanan layihalarda, teftiş kavramı yanında, teftiş yapan kişilerin isimlerinden de bahsedilerek “yardım eden” anlamına gelen “muin” unvanı ile görevlendirmeler yapıldığı anlaşılmaktadır. “Muin” unvanı, günümüz maarif müfettişlerine verilen ilk unvan olması bakımından büyük önem arz etmektedir. Cumhuriyet döneminde de teftiş sisteminde farklı zamanlarda çeşitli değişiklikler ve düzenlemeler yapılmıştır. Cumhuriyetin ilanıyla birlikte eğitime verilen öneme paralel olarak 1923 yılında teftiş sistemiyle ilgili bazı düzenlemeler yapılmıştır. Cumhuriyet ile birlikte kalkınma hamleleri içerisinde eğitim sisteminin de payına düşeni aldığı ve yapılanları kontrol etmek üzere de eğitim sistemini kontrol edecek müfettişlere ve teftiş sistemine hak ettiği değerin fazlasıyla verildiği görülmüştür. Sonraki yıllarda maarif müfettişlerinin hak, yetki ve görevlerine ilişkin birçok yasal düzenleme yapılarak, bu düzenlemelerde bir standart yakalamaya çalışılmış ise de, çeşitli nedenlerle teftiş sisteminin tam olarak kurumsallaşması sağlanamamış ve teftiş sistemine ve müfettişlere hak ettiği değerler verilmediği ileri sürülerek tartışmalara konu edilmiştir. Araştırma sonucunda, günümüz eğitim sistemindeki teftiş uygulamalarına bakılarak çıkarımlar yaptığımızda, günümüzdeki teftiş uygulamalarının birçok yönüyle Cumhuriyet dönemini arattığı söylenebilir. Bu nedenle eğitimde teftiş sisteminin Cumhuriyetin ilk yıllarındaki gibi tekrar önemsenmesi ve hak ettiği değeri görebilmesi için yasal düzenlemelere ve köklü bir anlayış değişikliğine ihtiyaç duyulmaktadır.