MEHMET AKİF ERSOY VE SABAHATTİN ALİ’DE “ÇOCUK ve YOKSULLUK” ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR İNCELEME

Özet

Etkileşim, analoji ve akrabalık ilişkilerinin incelenmesiyle, edebiyatı diğer ifade ve bilgi alanlarına ya da zaman ve mekân içerisinde birbirine uzak veya yakın durumdaki olaylarla edebî metinleri yaklaştırmayı amaçlayan yönteme karşılaştırmalı edebiyat denir. Bu yöntemle kültürler arası etkileşimin edebî metinlerdeki izleri araştırılarak edebiyat tarihine ve toplumdaki kültürel değişime ışık tutulur. Karşılaştırma iki farklı kültür ya da edebiyat üzerinde yapılabildiği gibi bir ulus edebiyatının sınırları içerisinde iki imge, tür, konu, tip, eser, şair/yazar ya da bunların üslupları bakımından yapılarak farklı ürünler, yazarlar, aynı dönemde ya da farklı zamanlarda yazılmış metinler karşılaştırılabilir. Mehmet Akif Ersoy (1873-1936) Osmanlının son dönemiyle Cumhuriyetin ilk yıllarına şahitlik etmiştir. Döneminde birçok alanda olduğu gibi ekonomide de sıkıntılar yaşanmış, yoksulluk yaygınlaşmıştır. O, manzumelerinde gerçekleri dile getiren bir anlayıştan yana olmuş, toplumsal sorunlara eğilmiştir. Bu yüzden manzumelerinde toplumun günlük hayatından alınmış sahnelerde trajik temalara değinirken kenar mahallelere ve yoksulluğa da yer vermiştir. “Bayram”, “Hasta” ve “Küfe”de yoksulluğa çocukların gözüyle bakmıştır. Sabahattin Ali (1907-1948) de Mehmet Akif’le hemen hemen aynı yılları görmüş, bu dönemdeki olayların yol açtığı sefalete şahitlik etmiştir. Bilinçli gözlemleriyle toplumdaki düzensizlikleri ele almış, sosyal gerçeklikten hareketle toplumda saptadığı sorunlara hikâyelerinde yer vermiştir. Birçok öyküsünde Mehmet Akif gibi toplumdaki trajedilere değinirken “Apartman”, “Arabalar Beş Kuruşa”, “Ayran”, “Cigara”, “Iıstmak İçin” hikâyelerinde yoksulluğun çocuklar üzerindeki etkilerini ele almıştır. Edebiyatın farklı alanlarında ürün veren bu iki yazarın çıkış noktaları farklı olsa da eserlerinde yoksulluğu işlemeleri ve bunun çocuklar üzerindeki etkilerine yaklaşımları bakımından birçok benzerlik vardır. Dünya görüşlerindeki farka rağmen merhamet noktasında birleşmişler, aynı hislerle çocukların dramını edebi hâle getirmişlerdir. Bu çalışmada iki yazarın; yaşamları, çevre ve dönemleri, sanat anlayışları, karakterleri değerlendirildikten sonra eserlerindeki çocuk ve yoksulluk teması çerçevesinde benzerlikler ve farklılıklar tespit edilip karşılaştırılacaktır.